Dalam pembahagian harta pusaka Islam, terdapat satu istilah yang sering menimbulkan kekeliruan, iaitu waris patah titi. Golongan ini sering menjadi perhatian kerana walaupun mempunyai hubungan darah yang sah, mereka terhalang daripada mewarisi harta pusaka datuk atau nenek mereka. Namun begitu, Islam tetap menyediakan jalan penyelesaian yang adil melalui konsep wasiat wajibah.
Maksud Waris Patah Titi
Secara mudah, waris patah titi merujuk kepada cucu yang kematian bapa atau ibu terlebih dahulu sebelum kematian datuk atau nenek mereka.
Sebagai contoh:
-
Seorang datuk meninggal dunia dan meninggalkan beberapa anak lelaki serta seorang cucu lelaki daripada anak yang telah meninggal dunia lebih awal.
-
Dalam situasi ini, cucu tersebut dikategorikan sebagai waris patah titi.
Mengapa Waris Patah Titi Tidak Layak Mewarisi Secara Faraid
Menurut hukum faraid, waris patah titi terhalang daripada menerima harta pusaka datuk atau nenek mereka kerana kewujudan bapa atau ibu saudara (adik-beradik arwah bapa atau ibu) yang menjadi asabah kepada harta pusaka tersebut.
Halangan ini berlaku kerana sistem faraid menetapkan bahawa waris yang lebih hampir kepada si mati (seperti anak-anak si mati sendiri) mengatasi waris yang lebih jauh seperti cucu. Maka, selagi anak-anak si mati masih hidup, cucu tidak layak menerima bahagian melalui faraid.
Perlindungan Melalui Wasiat Wajibah
Walaupun waris patah titi tidak layak menerima harta pusaka secara faraid, Islam tidak mengabaikan kebajikan mereka. Golongan ini terbela melalui pelaksanaan wasiat wajibah (Wasiyyah Wajibah).
Wasiat wajibah ialah peruntukan undang-undang yang memberi hak kepada cucu (waris patah titi) untuk menerima sebahagian daripada harta datuk atau nenek mereka, mengikut kadar tertentu seperti wasiat, walaupun mereka bukan waris faraid yang sah.
Kadar wasiat wajibah ini tidak boleh melebihi 1/3 daripada keseluruhan harta si mati, selaras dengan prinsip umum hukum wasiat dalam Islam.
Tujuan dan Hikmah Wasiat Wajibah
Wasiat wajibah diperkenalkan untuk menjaga maslahat dan kebajikan cucu yatim, yang kehilangan hak warisan akibat kematian ibu atau bapa mereka sebelum datuk atau nenek meninggal dunia.
Antara tujuan utama wasiat wajibah ialah:
-
Menjamin hak dan kelangsungan hidup cucu yang kehilangan penjaga.
-
Menegakkan keadilan sosial dalam pembahagian harta.
-
Mengelakkan pertikaian dan rasa terpinggir antara waris keluarga.
Peruntukan Undang-Undang di Malaysia
Di Malaysia, prinsip wasiat wajibah telah diterima dan diperuntukkan dalam undang-undang keluarga Islam negeri-negeri, termasuk Enakmen Pentadbiran Agama Islam dan Mahkamah Syariah.
Perincian mengenai syarat dan prosedur pelaksanaan wasiat wajibah berbeza mengikut negeri, namun asasnya tetap sama — waris patah titi berhak menerima bahagian tertentu daripada harta pusaka datuk atau nenek mereka melalui mekanisme ini.
Kesimpulan
Secara ringkas, waris patah titi ialah cucu yang terhalang daripada menerima harta pusaka datuk atau nenek kerana tertutup oleh waris yang lebih hampir. Namun, Islam tetap menjamin kebajikan mereka melalui wasiat wajibah, yang membolehkan mereka mendapat bahagian yang munasabah daripada harta peninggalan keluarga.
Konsep ini menunjukkan betapa hukum Islam menitikberatkan keadilan, kasih sayang dan perlindungan sosial, walaupun dalam pembahagian harta selepas kematian.
