Dalam sistem perundangan keluarga Islam, apabila berlaku perkelahian atau perselisihan serius antara suami dan isteri, Islam menyediakan mekanisme khas untuk mencari jalan perdamaian atau meleraikan perkahwinan dengan cara yang tertib. Salah satu mekanisme penting tersebut ialah melalui Hakam dan Majlis Tahkim.
Maksud Hakam
Secara ringkas, Hakam ialah seorang penimbang tara (arbitrator) yang diberi kuasa oleh Mahkamah atau oleh pihak-pihak yang terlibat — suami dan isteri — untuk menyelesaikan pertikaian (shiqaq) antara mereka.
Peranan utama Hakam adalah untuk menjadi wakil pihak masing-masing dalam usaha mencapai perdamaian. Jika perdamaian gagal, Hakam boleh melaksanakan perceraian dengan lafaz talaq atau khul’ (tebus talak) mengikut kuasa yang diberikan oleh Mahkamah.
Apa Itu Majlis Tahkim
Majlis Tahkim ialah sesi timbang tara yang diadakan di hadapan Hakam, melibatkan suami dan isteri yang sedang berselisih. Tujuan utama majlis ini adalah untuk:
-
Menyelesaikan pertikaian secara damai.
-
Membincangkan keputusan sama ada untuk meneruskan perkahwinan atau bercerai.
-
Melaksanakan perceraian dengan lafaz talaq atau khul’, sekiranya tiada jalan perdamaian.
Asal Usul dan Prosedur Pelaksanaan Majlis Tahkim
Proses Majlis Tahkim bermula apabila permohonan perceraian difailkan di bawah Seksyen 47 Enakmen Undang-undang Keluarga Islam (Negeri Selangor) 2003) oleh isteri, tetapi suami enggan menceraikan.
Langkah-langkah prosesnya adalah seperti berikut:
-
Hakim akan mengarahkan pasangan hadir ke Jawatankuasa Pendamai (JKP) untuk mencari jalan damai.
-
Jika JKP gagal mencapai perdamaian, dan mahkamah mensabitkan bahawa wujudnya shiqaq (perkelahian yang serius), maka Hakim akan mempertimbangkan pelantikan Hakam.
-
Selepas Hakam dilantik, barulah Majlis Tahkim dijalankan di bawah seliaan Mahkamah Syariah.
Dua Peringkat Majlis Tahkim
Terdapat dua peringkat pelaksanaan Majlis Tahkim, bergantung kepada siapa yang melafazkan talaq dan sumber kuasa yang digunapakai:
i. Peringkat Hakam Kerabat (Keluarga)
-
Hakam yang dilantik adalah daripada kalangan keluarga suami dan isteri.
-
Hakam suami akan melafazkan talaq dengan keizinan suami sendiri.
-
Hukum talaq di peringkat ini ialah talaq raj’i, iaitu talaq yang masih boleh dirujuk semula semasa dalam tempoh iddah tanpa perlu akad baru.
ii. Peringkat Hakam Mahkamah
-
Jika perdamaian gagal di peringkat Hakam Kerabat, Mahkamah boleh melantik Hakam daripada panel Mahkamah Syariah.
-
Dalam kes ini, Hakam suami akan melafazkan talaq dengan kebenaran Mahkamah.
-
Hukum talaq di peringkat ini ialah talaq bain sughra, yang bermaksud perpisahan kekal — suami tidak boleh merujuk semula isterinya melainkan dengan akad nikah dan mas kahwin yang baru.
Tujuan dan Hikmah Pelaksanaan Hakam
Pelantikan Hakam dan Majlis Tahkim menunjukkan keindahan syariat Islam yang menitikberatkan keadilan dan keharmonian rumah tangga. Tujuan utamanya ialah:
-
Memberi peluang terakhir untuk berdamai secara adil.
-
Mengelakkan keputusan cerai dibuat secara tergesa-gesa.
-
Memastikan perceraian (jika berlaku) dibuat dengan cara yang sah dan tertib di sisi undang-undang.
Kesimpulan
Secara keseluruhan, Hakam dan Majlis Tahkim adalah mekanisme penyelesaian dalam kes perkelahian rumah tangga yang membolehkan Mahkamah menguruskan perceraian secara beretika dan berpandukan syarak.
Ia bukan sekadar proses formal, tetapi satu usaha Islam untuk menegakkan keadilan dan memberi ruang kepada pasangan mencari jalan terbaik — sama ada untuk berdamai atau berpisah dengan cara yang diredai Allah SWT.
